Barnim I - książę zwany Dobrym

.


Na 3 miesiące przed jubileuszowym rokiem 750-lecia nadania Policom praw miejskich, warto miłośnikom historii przybliżyć postać księcia pomorskiego Barnima I (1210-1278). Z jego bowiem rąk osadę nad Łarpią podniesiono do statusu grodu. Działo się to w 1260 roku.

Barnim I urodził się w 1210 roku. Jego rodzicami byli Bogusław II i księżna Mirosława. W tych czasach słabła dominacja Danii na Pomorzu, zwiększały się za to wpływy Brandenburgii, chcącej narzucić pomorskim ziemiom swe zwierzchnictwo. Podczas pełnienia przez Barnima I władzy napotkał on na wiele przeciwieństw, toczył spory, wojny, stając w opozycji do dominantów chcących przejąć Pomorze. W swej biografii książę jawi się w trzech wcieleniach jako Barnim - władca, Barnim - dobroczyńca, Barnim- gospodarz.

Barnim I - władca pomorski

W 1231 roku cesarz niemiecki Fryderyk II nadał margrabiemu brandenburskiemu prawo zwierzchności nad Pomorzem. Nie wyrazili na to zgody Barnim I oraz jego kuzyn Warcisław III (1210-1264) panujący w zachodniej części Pomorza, w Księstwie Dymińskim. Aby zminimalizować zagrożenie Brandenburgii od strony zachodniej książę lokował Przęcław- Prenzlau nadając mu w 1235 roku prawa miejskie. W 1240 roku po konflikcie zbrojnym z Brandenburgią książęta musieli spokornieć i pójść na ustępstwa względem silniejszej Brandenburgii. Książę przekazał biskupowi kamieńskiemu Krainę Stargardzką z wszystkimi prawami. Wprawdzie później odzyskał Krainę Stargardzką za Ziemię Kołobrzeską, ale jako lenno (1246).

Nie podołając Brandenburgii książę próbował poszerzyć granice księstwa na południu, prowadząc zatargi z księciem Henrykiem Pobożnym i księciem wielkopolskim Przemysławem I. Na konflikcie skorzystał margrabia brandenburski wsparty przez Meklemburczyków. Opanował Stargard Meklemburski, Bezrzecze i Wüstrow. Na zdobytych ziemiach powstały nowe miasta: Choszczno, Barlinek, Myślibórz. Wojna z Brandenburczykami zakończyła się pokojem w Landin. Barnim I odzyskał część ziem uznając się lennikiem margrabiów brandenburskich. W tej sytuacji książę rozpoczął intensywną politykę kolonizacyjną na prawie niemieckim.

W 1268 roku po śmierci Świętopełka Gdańskiego, Barnim I wyruszył na wyprawę wojenną przeciwko książętom Pomorza Wschodniego. Zajęto kraj między Górą Chełmską a rzeką Wieprzą. Tymczasem sprawa sukcesji na Pomorzu Gdańskim skomplikowała się. Powiązany układami Barnim I wiosną 1269 roku ruszył przez Kołobrzeg do Sławna. Wyprawa skończyła się fiaskiem, a wojska Barnima I poniosły straty. Za rzekome zniszczenie osiedli biskupa kamieńskiego książę miał zapłacić odszkodowanie w postaci ziem od Maszewa po rzekę Drawę. Także joannici, którzy doznali łaski od księcia zdradzili go i przeszli na stronę Brandenburgii. Książę w odwecie próbował zabrać joannitom Zachań i dobra w Stargardzie. Joannici odwołali się do papieża. Niekorzystnego dla siebie wyroku nie zaakceptował Barnim I. 12 sierpnia 1269 roku w Strasburgu legat papieski rzucił na księcia klątwę. W tym samym roku Barnim poszedł na ustępstwa na rzecz Brandenburgii przyjmując swe ziemie jako lenno i tracąc suwerenność.

Pod koniec życia Barnim I przeżył jeszcze konflikt zbrojny margrabiów brandenburskich z sąsiadami. Barnim I mający zobowiązania, w układzie pokojowym w Myśliborzu w 1277 zobowiązał się wystawić oddział rycerzy i wypłacić na wydatki wojenne 1500 grzywien srebra. Dla gwarancji Gardziec, Gryfino, Pyrzyce, Stargard zostały zastawione margrabiemu.

Barnim I Dobry

Książę był nader szczodry i hojny względem zakonów i duchowieństwa. W 1235 roku nadał templariuszom krainę między rzekami Tywą a Różycą z wieloma przywilejami, Zrezygnował z wszystkich książęcych uprawnień względem tego zakonu, zwolnił ich z wszystkich ceł na terenie księstwa. Później w Stargardzie Szczecińskim ufundował klasztor cysterek nadając im 600 łanow ziemi.

Książę wspierał finansowo biskupów kamieńskich nadając im liczne przywileje, umacniając ich gospodarczo. Pod koniec życia Barnima biskup kamieński Herman starał się uniezależnić względem księcia. Także joannici zaznali od księcia wielu przywilejów, wsparcia finansowego, pomocy gospodarczej.

Barnim I gospodarz

Barnim I od początku sprawowania władzy sprzyjał akcji kolonizacyjnej, zasiedlał Pomorze etnicznie obcymi pomorzanom elementami niemieckimi sprowadzanymi z zachodu. Nadawał prawa miejskie zwiększając poziom gospodarki rozwoju społecznego, zagospodarowania ziem, budowania samorządności. W tym celu wielokrotnie pozwalał na prawo korzystania z lasów, rzek, jezior. Książę dawał możnowładcom niemieckim przywileje, ci z kolei rozwijali akcją kolonizacyjną. Obaj książęta Barnim i Warcisław III prowadzili podobną politykę zagraniczną i wewnętrzną. Twierdzi się, że książę za swego panowania nadał prawie 30. ośrodkom prawa miejskie. Jak dotąd potwierdziłem w źródłach 14 miast lokowanych przez Barnima I. Książę lansował osady słowiańskie. Zaludniając nowe obszary wytwarzał silne ośrodki gospodarcze, militarne zdolne do zabezpieczenia granic przed najeźdźcami. Tym samym rozpoczął się powolny, ale systematyczny proces zmian narodowościowych Księstwa Szczecińskiego i Dymińskiego na dotychczasowych ziemiach słowiańskich. W 1264 roku po śmierci Warcisława III, Barnim I został władcą obu ziem.

Lista miast lokowanych przez księcia Barnima I w latach 1227-1278:

Banie - 1234, Gartz - 1235, Prenzlau - 1234/1235, Szczecin - 1243, Stargard - 1243, Chojna - 1255, Gryfino - 1255, Dąbie - 1249 lub 1260, Police - 1260, Ueckermünde - 1260, Pyrzyce - 1263, Goleniów - 1268, Kamień Pomorski - 1274, Trzebiatów - 1277.

***

Barnim I żył 68 lat. Przez 51 lat rządził Księstwem Szczecińskim. Był trzykrotnie żonaty. Z pierwszą żoną Marianną miał córkę Anastazję. Z drugą Małgorzatą Brunszwicką zrodził się syn Bogusław IV (1252-1309). Z trzecią Matyldą zrodzono córkę Beatrycze, Barnima II (1275-1295) i Otto I (1279-1344). Mimo, że rządził Księstwem Szczecińskim, na skutek uległości zrezygnował z budowy zamku w Szczecinie i przeniósł się do Dąbia, zostawiając w Szczecinie jedynie dom mieszkalny, w którym się zatrzymywał. Jego rządy przypadły na niespokojne czasy wojen, zatargów, wpływów Danii, Brandenburgii, książąt polskich, Meklemburgii. Mimo tego nadał swym ziemiom tempo rozwoju cywilizacyjnego, gospodarczego. Paradoksem jest, że rezydował w Dąbiu, a nie w Szczecinie oraz to, że zakony męskie, którym tak sprzyjał, zawodziły go przechodząc na stronę przeciwnika.

Barnim I został pochowany w kościele NMP w Szczecinie. 18 lat przed śmiercią książę docenił Police nadając osadzie prawa miejskie magdeburskie.



Bibliografia:

Skarby szczecińskiego archiwum, Szczecin 1979
Olga Barańska, Pomorze Zachodnie, Szczecin 2001
Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, Gryfici książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin 1985
Zygmunt Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań 1978
Dzieje Szczecina, tom II, Warszawa-Poznań 1985

Na rycinach:
1 - pieczęć Barnima I
2 - Barnim I
3 - średniowieczny akt lokacyjny
4 - herb Gryfitów
5 - protoplasta Gryfitów - Warcisław I

Komentarze